ABA (Applied Behavioural Analysis) – Uygulamalı Davranış Analizi
ABA yöntemi davranışları bilimsel olarak analiz eder ve otizmi şu şekilde tanımlar; Otizm nörolojik temelli olan gelişmemiş davranışların sendromudur. Otistik kişi özel ve dikkatle seçilmiş, bulunduğu ortamla yapıcı bir iletişim kurmayı hedefleyen bir programda kendisinde eksik olan sosyal davranışları kazanabilir, çevre ile iletişimi arttıkça sorunlu davranışlarında azalma sağlanabilir. (Bu tanım çeşitli ABA yayınlarında mevcuttur.)
Uygun davranışlar ödüllendirilerek artırılır, uygun olmayan davranışlar için ise caydırıcı mekanizmalar kullanılır. Bunun için davranışlar gözlemlenerek kayıt altına alınır. İstenilmeyen davranışlara müdahale edilir.
ABA yönteminde istenilmeyen davranışların öncesi ve sonrasında otizmli bireyin çevresinde gerçekleşen olaylar ve etkileşimler gözlemlenir. Davranışı tetikleyen durumlar ortadan kaldırılır. Artırılmak istenen davranışlar ödüllendirilerek teşvik edilir.
ABA başarısını deneysel araştırmalarla bilimsel olarak kanıtlamış tek yöntem olarak dikkat çekmektedir.
PECS Sistemi
Amerikalı psikolog Andy Bondy ve konuşma terapisti Lori Frost tarafından geliştirilen PECS, resim değiş tokuşuyla sürdürülen bir iletişim sistemidir. Konuşma sorunu olan çocuklar için etkili ve uygun bir iletişim ortamı kurar. İletişimi bir yetişkinin yönetmesi ve yönlendirmesi yerine, çocuğun iletişimde lider ve yönlendirici olduğu, bir şeyi istediği zaman bunu yaptığı resmiyle değiştirmesidir. Bu sistem konuşmayan ya da sistemli ve anlaşılır şeklinde konuşamayan her çocuğa öğretilebilir.
PECS sistemi altı aşamaya ayrılır. İhtiyacını yaptığı bir resimle aktaran öğrenci, yaptığı diğer resimlerle arasındaki farklılığı anlayacaktır. Her gelişme aşamasından sonra karmaşık cümleler kurmayı öğrenir. Cümleler ve resimler bir kitabın içerisine konur. Böylece çocuk ne zaman ve nerede isterse cümle kurarak iletişime geçmesi sağlanır.
TEACCH Programı
TEACCH programı (Treatment and Education of Autistic and Related Communication Handicapped Children) görsel olarak yapılandırılmış öğretim tekniklerini kullanarak otizmli bireyin fiziksel çevresini ve günlük programlarını onun için anlaşılır hale getirmeyi ve olabildiğince bağımsız yaşayabilmesini amaçlamaktadır.
Program 3 amaca hizmet eder.
1. Mümkün olduğunca bağımsız yaşayabilmelerini sağlamak için yaşam becerilerini artırmak
2. Kişilerin bireysel özelliklerine hizmet edecek şekilde çevre düzenlemesi yaparak “yapılandırılmış öğretme tekniği” ile eğitim vermek
3. Ailelerin çocuklarıyla evde çalışmalarını sağlamak
TEACCH programında çalışılan mekanın düzenlenmesiyle kendisinden ne beklendiğini ve neyi nerede yapacağını daha kolay anlaması ve belirsizlikten kaynaklanan anksiyetesinin azaltılması sağlanır. Yapılandırılmış program listeleri (şemalar) resim, çizimler, yazılar gibi görsel materyaller kullanılarak çocuğun o gün boyunca sırasıyla neler yapacağını gösterir, sevdiği etkinliklerin de programında olması, yapması gerekenleri biran önce yapması için motivasyonunu artırır. Çocuklara çalışma sırasında yanlış yapmamaları için gerektikçe yardım verilmelidir. Çocuk öğrendikçe yardımlar azaltılır.
İlişki Temelli Yöntemler – Floortime
İlişki temelli yöntemler, çocuklarda duygusal gelişimi ve bağlanmayı ön planda tutar. Bu uygulamada esas olan çocukla serbest oyun ortamlarında sosyal etkileşimlerde bulunmaktır. Böylece çocuğun sosyal etkileşimlerde bulunarak keyif almasını sağlamak hedeflenir. Çocuğun yaptıkları engellenmenin yerine onun yaptıklarına benzer şeyler yaparak çocukla etkileşimde bulunmaya çalışılır.
Dil ve Konuşma Terapisi
Bu yöntemde otizmli çocuklarda dil ve iletişim becerilerini geliştirmek için çeşitli uygulamalar yapılır.
Bu terapilerde amaç çocuklara hem kendilerine yöneltilen konuşmaları daha iyi anlamaları, hem de kendilerini ifade ederek karşılıklı konuşma başlatma ve sürdürme becerilerini kazandırmaktır.
Uğraşı Terapisi – Duyusal Bütünleme
Uğraşı Terapisinde otizmli çocukların günlük yaşam becerilerini, toplumsal becerilerini ve uyumsal davranışlarını geliştirmek ve davranış sorunlarını azaltmak amacıyla çeşitli uygulamalar yapılarak yaşam becerileri kazandırılır. Yazma, kesme ve diğer ince motor yetenekleri geliştirilir, beslenme ve giyinme gibi günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlaşmaları sağlanır.
Duyusal Bütünleme Bozukluğu olan çocuklar, duyularından (dokunma, hareket, koklama, tat, görme ve işitme) aldıkları bilgileri zihinsel olarak işleyemezler ve uyaranlara karşı uygun tepkiler veremezler. Terapi sırasında çocuğa duyusal uyaranlarla donatılmış ortamlar sunularak günlük hayatında karşılaşacağı uyaranlara uygun tepki vermesi sağlanır.