Hatice Şengül Erdem, Psikolojik Danışman-Özel Eğitim Uzmanı Kardeşliğin biyolojik olduğu kadar sosyal bir olgu olması ve kardeşlerin duygusal, sosyal ve davranışsal beceriler üzerindeki etkisi göz önüne alındığında kendini sosyal etkileşim ve iletişim alanlarındaki sınırlılıklarla ortaya koyan otizmin kardeşlik ilişkisinin niteliğini veya normal gelişim gösteren kardeşleri nasıl etkilediği de önemli bir soru olmaktadır. Araştırmalar otizmli çocukların ebeveynlerinin ve kardeşlerinin otizm tanısından sonra psikolojik problem taşıma riskinin daha yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Tanılamadaki zorluklar, otizmin kendine özgü davranış problemleri ve özellikleri, otizme karşı toplumdaki algı, diğer çocuklara yeterince zaman ayıramama gibi etkenler ebeveynlerde strese neden olmaktadır. Yine şok, keder ve suçluluk ebeveynler tarafından hissedilen duygular olarak ortaya çıkmaktadır. Otizmin normal gelişim gösteren kardeşler üzerindeki etkileri ile ilgili çalışmalar hem olumlu hem de olumsuz etkiler olabileceği sonucunu ortaya koymaktadır. Kardeşler, otizmli kardeşlere yardımcı, eğlendiren kişi, kardeşler kızgın olduklarında kurtarıcı, anne-babalara yardımcı gibi roller üstlendiklerini belirtmektedir. Daha pozitif ve yüksek öz kavram, tüm kişilik özellikleri, akademik başarı ve davranış özellikleri ile ilgili daha pozitif bir bakış açısı otizmin kardeşler üzerindeki olumlu etkileri arasında yer almaktadır. Bununla birlikte davranışsal ve duygusal problemler veya uyum sorunları yaşama açısından daha yüksek risk taşıma, hiperaktivite veya depresyon, öfke ve agresyonu en sık başvurulan baş etme yöntemi olarak kullanma, sosyal etkinliklere daha düşük katılım, hayal kırıklığı ve utanç duyma, kardeşlik ilişkisine daha az pozitif duygu yükleme, kardeşlerinin geleceği ile ilgili daha karamsar olma, yalnızlık hissetme ve akran problemleri, ev yaşamında artan sorumluluklar, kişisel sınırların ihlali, özel yaşam alanının kalmaması otizmin kardeşler üzerindeki olumsuz etkiler olarak söylenebilir. Otizmli kardeşin problem davranışlarının veya otistik özelliklerinin yoğun olması, cinsiyet, kardeş sayısı, sosyo-ekonomik düzey, doğum sırası gibi demografik faktörler, annelerin psikolojik yönden iyi olması, stresi iyi yönetebilmesi, ebeveynlerin hissettikleri evlilik memnuniyeti, kardeşlerin kendi psikososyal özellikleri otizmli kardeşin normal gelişim gösteren kardeş üzerindeki etkilerini etkileyen en önemli etkenler olarak karşımıza çıkmaktadır. Otizmin kardeşler üzerindeki etkilerinin iyi yönetilmesi ve olumsuz etkilerin en aza indirgenmesi için önerilen ve etkililiği kanıtlanmış bazı yöntemler vardır. Bunlardan ilki kardeşlere sosyal destek veya psikolojik destek sağlanmasıdır. Otizmli çocukların kardeşlerine sağlanan ya da kardeşlerin algıladıkları destek arttıkça kardeşlerde uyum güçlükleri ve problem davranışlar azalmaktadır. Otizmin ne olduğu ve tüm etkileri ile ilgili kardeşlere bilgilendirme yapılması ve ‘görünmez yetersizlik’ diye tanımlanan otizmin kardeşler için daha anlaşılabilir kılınması da kardeşlere olumsuz etkileri azaltmaktadır. Otizmli çocuğun eğitimine aile katılımının yüksek olduğu durumlarda ebeveynler otizmli çocuklarının problem davranışlarının daha iyi yönetebildikleri için aile içindeki stres, çatışma ve kardeşlerin uyumla ilgili güçlükleri azalmaktadır. Normal gelişim gösteren kardeşlere otizmli kardeşlerle birlikte oynayabilecekleri oyunlar öğretmek, otizmin olumsuz etkileri ile başedebilmek için kardeşlere beceriler kazandırmak, normal gelişim gösteren çocukları için de özel ve sadece onunla geçirilen zamanlar planlamak, farklı gelişen kardeşten dolayı kardeşler üzerindeki fiziksel ve duygusal baskıyı azaltmak, kardeşler için ev dışı etkinlikler planlayarak sosyal ihtiyaçları karşılamak, kişisel sınırlara sınırlılık getirmesine fırsat vermek, kardeşlere erken yaştan itibaren basit açıklamalarda bulunmak, korkuları ve karmaşalarını açıkça ifade etmesine teşvik etmek, otizmli kardeşlerin tedavi ve eğitimlerine kardeşleri de dahil etmek ebeveynler tarafından otizmin kardeşler üzerindeki etkilerini etkili bir şekilde yönetebilmelerine yardımcı olacak yöntemler olarak önerilebilir. Yararlanılan kaynaklar: Angell, M.E.,Meadan, H., Stoner, J.B. (2012). Experiences of Siblings of Individuals with Autism Spectru Disorders. Autism Research and Treatment. Article ID 949586. Barak-Levy, Y., Goldstein, E., Weınstock, M. (2010). Adjustment characteristics of healthy siblings of children with autism. Journal of Family Studies, 16(2), 155–164. Beyer, J. F. (2009). Autism Spectrum Disorders and Sibling Relationships: Research and Strategies. Education and Training in Developmental Disabilities, 44(4), 444-452. Dempsey, A. G., Llorens, A., Brewton, C., Mulchandani, S., Goin-Kochel, R. P. (2012). Emotional and Behaviral Adjustment in Typically Developing Siblings of Children with Autism Spectrum Disorders. Journal of Autismand Developmental Disorder, 42, 1393-1402. Hasting, R.P. (2003b). Brief Report: Behavioral Adjustment of Siblings of Children with Autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 33(1), 99-104 Howlin P. (1988). Living with impairment: The effects on children of having an autistic sibling. Child: Care, Health and Development, 14, 395–408. Meadan, H. , Stoner, J. B., Angell, M. E. (2010). Review of literature related to the social, emotional and behavioral adjusment of siblings of individuals with autism spectrum disorder. Journal of Developmental Disabilities, 22, 83-100.